Terapia systemowa to metoda leczenia skoncentrowana na dynamicznym układzie, w którym jednostka działa. Częstym przedmiotem tej terapii jest rodzina, choć możliwe jest zastosowanie jej również do grup osób powiązanych na różne sposoby – na przykład pracowników tej samej firmy czy członków drużyny sportowej. Podstawą tego typu terapii jest identyfikacja relacji między członkami danego systemu oraz wprowadzenie zmian w stylu komunikacji między nimi. Takie podejście pozwala na zmniejszenie poziomu stresu i konfliktów.

Naukowe podstawy terapii systemowej zostały ukształtowane przez austriackiego filozofa Ludwiga von Bertalanffy’ego w pierwszej połowie XX wieku. Von Bertalanffy stworzył Ogólną Teorię Systemów (OTS), która zakłada, że poszczególne jednostki tworzą spójny system i ciągle oddziałują ze sobą, co może prowadzić do konfliktów i nieporozumień.

Podstawowe zasady terapii systemowej obejmują kilka kluczowych elementów: badanie całego systemu (holistyczne podejście); zmiana relacji i komunikacji, a nie indywidualnych członków systemu; traktowanie zachowań osób w obrębie rodziny lub grupy jako symptomów; równość członków grupy; skupianie się na mocnych stronach grupy i jej poszczególnych członków.

W terapii systemowej, analiza dotyczy całego układu, nie tylko jego indywidualnych członków. Sesje terapeutyczne pomagają ocenić relacje między członkami rodziny lub grupy, zrozumieć zależności między nimi, a także przyjrzeć się stosowanym schematom komunikacji oraz utrwalonym wzorcom zachowań.

Celem terapii systemowej nie jest zmienić konkretną osobę (na przykład taką, która jest postrzegana jako „problemowa”), ale wprowadzić zmiany w zakresie komunikacji i zależności między członkami grupy.

Terapia systemowa przedstawia zachowanie jednostek funkcjonujących w systemie nie tylko jako wyraz ich cech osobowości, ale także jako objaw doświadczania negatywnych emocji związanych z byciem częścią określonej grupy.

Aby terapia systemowa była efektywna, wszystkie osoby wchodzące w skład grupy muszą być traktowane równo – mają identyczne prawo do wyrażania swoich uczuć i opinii. Terapeuta ma za zadanie moderować spotkania tak, aby każdy z uczestników miał możliwość wyrażenia swoich obserwacji i problemów, a także brał czynny udział w poszukiwaniu zadowalających rozwiązań.

Terapia systemowa skupia się na mocnych stronach grupy i każdej z jej jednostek. Odnalezienie takich atutów jak otwartość, empatia czy łatwość wyrażania emocji, a następnie wykorzystanie ich do naprawy dysfunkcyjnego systemu, to kluczowy element tej formy terapii.