Zaburzenia osobowości to jedna z najbardziej rozpowszechnionych form chorób psychicznych. Jak pokazują badania, mniej więcej 10 do 13 procent populacji generalnej zmagają się z tym problemem przynajmniej raz w życiu (Weissman, 1993).

Definicja zaburzenia osobowości odnosi się do trwałych wzorców myśli, uczuć i zachowań, które w sposób istotny odbiegają od tego, co jest ogólnie akceptowane i oczekiwane w danym kontekście kulturowym (World Health Organization WHO, 2000). Osoba borykająca się z tego typu zaburzeniami charakteryzuje się ograniczoną zdolnością adaptacji do zmieniających się warunków środowiskowych. Brakuje jej elastyczności w myśleniu i działaniu, co prowadzi do intensywnego cierpienia oraz pogarsza jej funkcjonowanie w wielu obszarach życia. Wg DSM-5 (American Psychiatric Association, 2013), sztywne schematy myślenia i działania obejmują: postrzeganie siebie i innych, wyrażanie emocji, funkcjonowanie w relacjach społecznych oraz kontrolę impulsów.

Wyzwania w diagnozowaniu zaburzeń osobowości u dzieci i młodzieży

W diagnozowaniu zaburzeń osobowości w wieku rozwojowym pojawiają się pewne trudności, które są tematem gorących debat wśród specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym. Zaledwie kilka lat temu panowało przekonanie, że takie zaburzenia można zidentyfikować tylko u osób, które skończyły co najmniej 18 lat (Lenkiewicz i in., 2015). Mówiono, że osobowość w okresie dojrzewania jest w ciągłym stanie fluxu i stabilizuje się dopiero około 30 roku życia (Caspi i in., 2005). Zwracano też uwagę, że niektóre objawy typowe dla nienormalnego rozwoju osobowości, takie jak impulsywność i obniżona kontrola emocji, są normalne na tym etapie rozwoju.

Ten stan rzeczy ma swoje podłoże między innymi w intensywnych zmianach neurobiologicznych, które mają miejsce w układzie nerwowym podczas dzieciństwa i adolescencji. To właśnie w tym wieku zachodzą procesy mielinizacji, powstawania połączeń synaptycznych oraz tzw. pruning – „przycinanie” niektórych z nich (Rice & Barone, 2000). W wyniku tych procesów wiele układów psychoregulacyjnych nie jest jeszcze w pełni funkcjonalnych. Nadal dojrzewają obszary mózgu odpowiedzialne za hamowanie reakcji, regulację emocjonalną, planowanie i organizację (Adshead i in., n.d.). Ponadto, mózg nastolatka jest pod wpływem zwiększonego stężenia hormonów płciowych, co może wpływać na regulację nastroju (Blakemore & Choudhury, 2006). Duża zmienność i niestałość objawów, będące efektem powyżej wymienionych procesów neurorozwojowych oraz dużej zależności stanu psychicznego młodej osoby od relacji rodzinnych i otoczenia, są kolejnym argumentem przeciwnym diagnozowaniu zaburzeń osobowości w tym wieku.