Syndrom sztokholmski jest określeniem psychologicznym, które odnosi się do reakcji emocjonalnej osób wystawionych na intensywny stres, wynikający z bycia uwięzionym lub utrzymywaniem niesprzyjającej relacji z agresorem. Zachodzi on w przypadku, gdy ofiara usprawiedliwia swojego prześladowcę, pomija doznaną krzywdę i nie wykazuje chęci ucieczki. Ten stan jest często obserwowany w relacjach partnerskich, gdzie agresja może mieć charakter zarówno fizyczny, jak i psychiczny. Jakie są oznaki syndromu sztokholmskiego i jakie są opcje leczenia?

Syndrom sztokholmski jest reakcją umysłu na skrajnie stresującą sytuację, taką jak bycie więźniem lub utrzymywanie relacji z agresorem. Jest to uważane za mechanizm obronny pozwalający przetrwać w ekstremalnie trudnych okolicznościach. Jest to stan obserwowany u ofiar porwań, gwałtów, przemocy fizycznej oraz osób, które przeżyły obozy koncentracyjne czy były poddane przemocy domowej.

Nazwa tego zjawiska pochodzi od reakcji psychicznej ofiar napadu na bank Kreditbanken w Sztokholmie, który miał miejsce 23 sierpnia 1973 roku. Napastnicy wzięli zakładników, aby uniknąć aresztowania i ukraść większą ilość pieniędzy, trzymając ich w niewoli przez 6 dni. Po uwolnieniu zakładników zauważono, że są niechętni do składania obciążających sprawców zeznań, wykazując sympatię, zrozumienie i solidarność z napastnikami.

Warto jednak podkreślić, że syndrom sztokholmski nie jest zjawiskiem ograniczonym tylko do sytuacji porwania. Wiele razy obserwuje się go w relacjach miłosnych, rodzinach czy nawet w miejscu pracy.

Syndrom sztokholmski, czasem nazywany także syndromem ofiary i kata, może pojawić się u osób znajdujących się w różnych okolicznościach. Najczęściej dotyczy ludzi żyjących w poniższych sytuacjach:

Wytrwanie w toksycznym związku – syndrom sztokholmski w związku stanowi poważne zagrożenie. Ofiara często nie postrzega swojego prześladowcy wyłącznie jako agresora, co utrudnia podjęcie decyzji o odejściu od agresywnego partnera.

Wychowanie w dysfunkcyjnej rodzinie – syndrom sztokholmski może wynikać z problemów rodzinnych, takich jak alkoholizm lub inne dysfunkcje społeczne. Często zdarza się, że osoba stosująca przemoc jest również źródłem utrzymania rodziny, co powoduje, że partner i dzieci czują się całkowicie od niej zależni i nie szukają pomocy. Syndrom sztokholmski u dzieci często objawia się również w dorosłości.

Praca w niewłaściwych warunkach – syndrom sztokholmski na miejscu pracy najczęściej wynika z dużych oczekiwań przełożonego, który dominuje, karze za drobne błędy, ale czasami również chwali, co sprawia, że pracownik zaczyna go darzyć pozytywnymi uczuciami.

Prawdopodobieństwo doświadczenia napadu seksualnego – syndrom sztokholmski u ofiar gwałtu najczęściej rozwija się, gdy sprawca jest bliską osobą dla ofiary.